سخن سبز

تا به حال شده است در طول گفتگو یک پرسش خاص را برای مخاطب خود مطرح کنید بی آن که انتظار جواب از او داشته باشید؟ برخی از سوالات جنس متفاوتی دارند و با این که در قالب یک پرسش مطرح می‌شوند اما اهداف دیگری را دنبال می‌کنند. در ادبیات این دسته از سوالات پرسش بلاغی یا استفهام بلاغی خوانده می‌شوند و معمولا با اغراض ثانویه توسط گوینده بیان می‌گردند. ادبیات غنی فارسی سرشار از این آرایه‌ی پرکاربرد است که در شاهنامه نمونه‌های چشمگیری از آن مشاهده می‌کنیم؛ مثلا:

ز رستم بپرسید خندان دو لب/ تو گفتی که با او به هم بود شب

که شب چون بدی؟ روز چون خاستی؟/ ز پیکار دل بر چه آراستی

به جز اشعار و نثرها، گفتگوی روزمره ما هم معمولا با پرسش بلاغی خواه ناخواه آراسته می‌شود. سخنرانی یک از آن گفتگوهایی است که می‌تواند به خوبی با آرایه‌ی ملموس استفهام بلاغی آرایش شود و برای درک و جذب بهتر توسط مخاطب آماده‌سازی گردد.

آن چه که در ادامه می‌خوانید ریز و درشت هنر مدیریت سخنرانی با استفاده از پرسش بلاغی است. باشد که بعد از مطالعه این مطلب یک هنرمند تمام عیار در مدیریت سخنرانی باشید.

هنر مدیریت سخنرانی با استفاده از پرسش بلاغی

دانش‌نامه ویکی‌پدیا به این شکل به تفسیر و معرفی آرایه “پرسش بلاغی” می‌پردازد:

استفهام انکاری یا پرسش بلاغی گونه‌ای آرایه ادبی است که در قالب یک پرسش، موضوعی را مطرح می‌کند بی‌آنکه صرفاً به دنبال پاسخ مشخصی برای پرسش اصلی باشد. اگرچه استفهام انکاری از دیدگاه زبانی پرسش به شمار می‌آیند، اما از آن جا که گاه با بیان پرسش موضوعی از پیش مشخص و اعلام می‌شود (برای نمونه پاسخ آن پرسش در خود صورت پرسش نهفته باشد)، همیشه نیاز به گذاشتن علامت سؤال در جلوی استفهام انکاری نیست. در بسیاری موارد استفهام انکاری برای آغاز یک گفتگو یا جلب توجه برای آن که شنونده پیام را متوجه شود به کار می‌رود. برای نمونه، جمله «هوا سرد نشده است؟» در خود پیام سرد شدن هوا را پنهان دارد.

نمونه‌ای رایج از استفهام انکاری، «آیا تاکنون شده است کاری را درست انجام دهی؟» است که در آن در واقع دیدگاه شخص دوم درباره هوش و استعداد طرف مقابل بیان می‌شود و نه پرسشی مستقیم برای دانستن پاسخ.

استفاده از این آرایه استراتژی‌های خاصی مطابق با هر موقعیت دارد که آگاهی کامل از آن به کاربرد بهتر استفهام بلاغی کمک می‌کند.

استراتژی‌های در استفاده از پرسش بلاغی

بسیاری از نطق‌های بزرگ و شناخته‌شده دنیا شامل پرسش بلاغی می‌شوند. نطق گتیسبورگ لینکلن از معروف‌ترین و شاهکارترین سخنرانی‌های معروف دنیا است که در آن از پرسش بلاغی استفاده شده است.

به طور کلی نیاز به استفاده از پرسش بلاغی در طول سخنرانی نادر است؛ اما از آن جایی که معمولا یکنواختی و مشکل خستگی مخاطبان بر اثر تکرار مداوم وجود دارد استفاده از راهکارهای جایگزین به حای مطرح کردن ایده اصلی همچنان به سخنرانان توصیه می‌شود.

استفاده از پرسش بلاغی توام با دعوت به تفکر

یکی از بزرگ‌ترین ثمرات استفاده از استفهام بلاغی دعوت مخاطب به بیش‌تر فکر کردن است. اگر سخنرانی شما سلسله جملات و عباراتی باشد که قرار است در مدت زمان معین ارائه دهید با استفاده از پرسش بلاغی مخاطبان شما به صورت غیرفعال به سمت بیش‌تر گوش دادن و جستجو در میان صحبت‌های شما ترغیب می‌شوند.

با استفاده از پرسش بلاغی در واقع شما مخاطبانتان را به شرکت فعال در یک گفتگو دعوت کرده‌اید. مثلا فرض کنید در یک سخنرانی با موضوع “دست‌یابی به اهداف” در حال صحبت کردن هستید. در حالی که اکثر مخاطبان معتقدند یک نیرو خارجی مانع از دست‌یابی آن‌ها به اهدافشان می‌شود شما با طرح چنین پرسشی می‌تواند آن‌ها را وادار کنید به رفتارهایی که منجر به شکست خودشان می‌شود فکر کنند:

تعیین اهداف ساده است؛ اما دست‌یابی به آن‌ها چندان ساده نیست. ایده شما برای در هم شکستن خودتان چیست؟

دعوت از مخاطبان برای توافق با شما با طرح پرسش بلاغی

برای متقاعد کردن مخاطبان شما به عنوان یک سخنران ابتدا نیاز به متن سخنرانی برای انگشت به دهان کردن شنوندگان دارید و سپس نیاز دارید اعتبار به دست آورید. این اعتبار از راه هم‌نظر نشان دادن خودتان و هم‌سو بودن اهداف و افکارتان با مخاطبان به دست می‌آید. بدین منظور از طرح استفهام بلاغی استفاده کنید؛ حتی اگر مخاطبان با تکان دادن سرشان بخواهند موافقت خود را با شما اعلام نمایند.

فرض کنید در یک رویداد در میان کارمندان خانم یک شرکت خاص سخنرانی می‌کنید. استفهام انکاری در این شرایط و برای ثابت کردن توافق نظرتان با مخاطبان به این شکل به کار می‌آید:

با وجود مدت زمانی که برای اشتغال در شرکت و رسیدگی به امور منزل اختصاص می‌دهید، آیا سپری کردن اوقات فراغت برای کسب آرامش و انرژی مجدد حق شما نیست؟!

متلاطم کردن احساسات با طرح پرسش بلاغی

در میان سخنرانی‌های معروف تاریخ یک فاکتور مشترک به چشم می‌خورد و آن تحت تاثیر قرار دادن مخاطبان به شیوه خاص است. از ویژگی‌های سخنرانان تاثیرگذار هم زدن یا بهتر بگوییم؛ متلاطم کردن دریای احساس مخاطب می‌باشد.

به طور کلی سخنرانی از ابتدا یک جریان احساسی یک‌طرفه است که بسته به ظرفیت‌های مخاطب می‌تواند دوطرفه شود. برای این که این مسیر به یک جاده دوطرفه تبدیل شود پرسش بلاغی گزینه خوبی خواهد بود.

فرض کنید در یک رقابت سیاسی شرکت کرده‌اید. به جای این که بگویید ” آن‌ها هرگز کاری برای کمک کردن به مردم انجام نداده‌اند” بهتر است با طرح پرسش بلاغی بگویید:

آن‌ها چه کاری برای کمک کردن به ما انجام داده‌اند؟!

گزینه دوم یا استفهام بلاغی همیشه گزینه قوی‌تری خواهند بود چون با وادار کردن مخاطب به فکر کردن و رسیدن به پاسخ “هیچ”، باعث می‌شود مخاطب درگیر تعاملی مثبت شود

آموزش سخنرانی را کلیک کنید