سخن سبز

شما هم از آن دسته سخنرانانی هستید که به محض فرارسیدن آن لحظه‌ای که باید قدم بر صحنه بگذارید ناگهان پاهایتان به زمین می‌چسبد و از ترس، جرئت قدم از قدم برداشتن ندارید؟ بدتر از این حالت، تصوری است که باعث می‌شود هر لحظه احتمال دهیم مخاطب به احساسات ما پی برده و همه چیز را فهمیده است! اگر شما هم با چنین تصوراتی پیش از سخنرانی و حتی حین سخنرانی مواجه می‌شوید همراه ما باشید تا خیلی زود از شر معضل توهم شفافیت خود خلاص شوید!

قبلا درباره تعصبات شناختی و اثر منفی آن‌ها در سخنرانی در دانشگاه زندگی خوانده‌اید. سوگیری یا جهت‌گیری‌هایی که در قضاوت و استدلال انحراف ایجاد کرده و به موجب آن، نتیجه‌گیری‌هایی که در مورد سایر افراد و موقعیت‌ها انجام می‌گیرد ممکن است به شکلی غیرمنطقی صورت گیرند. در نهایت تعصبات شناختی ممکن است به تحریف ادراکی، قضاوت نادرست، تفسیر غیرمنطقی یا آن چه که به طور گسترده اختلال رفتاری نامیده می‌شود منجر شود.

با فرض آشنایی کامل با تعصبات شناختی و آسیب‌هایی که برای سخنران به دنبال دارند تصمیم داریم به بررسی معضل دیگری به نام توهم شفافیت که زیرمجموعه‌ی همین تعصبات قرار می‌گیرد و باعث ترس سخنران از سخنرانی می‌شوند بپردازیم. با دانشگاه زندگی همراه باشید.

بررسی معضل توهم شفافیت و ترس از سخنرانی در سخنرانان

توهم شفافیت بخشی از همان خط قرمزها یا تعصبات سخنران روی اطراف و اطرافیانش می‌باشد که باعث می‌شود سخنران تمایل داشته باشد توجه دیگران را نسبت به حالات روحی‌اش بیش‌تر برآورد کند. به زبان ساده‌تر سخنران تصور می‌کند همه و همه نسبت به حالت روحی او (ناراحتی، نگرانی، دست‌پاچه شدن و…) آگاه هستند.

مفهوم و ریشه‌ی توهم شفافیت در طول تاریخ

اصطلاح “توهم شفافیت” اولین بار در یک مقاله‌ای پژوهشی که در سال 1998 توسط سه پژوهشگر گیلویچ، صوفیسکی و مدوچه تدوین شد معرفی گردید. طبق این پژوهش سخنران و افرادی که مقابل یک جمع در حال صحبت کردن یا هر نوع اجرایی هستند ممکن است با تصور پوچی درگیر شوند که به شدت تحت نظر دیگران هستند و احساساتشان به سرعت از روی حرکات و حالاتشان به بیرون درز می‌کند. در نتیجه مخاطبان هم به سرعت به این حالات پی می‌برند و همین موضوع روی اعتبار و اعتماد به نفس سخنران اثر می‌گذارد.

توهم شفافیت با مفاهیمی مثل این که مخاطب ذهن سخنران با بخواند و از روی حرکاتش به مقصود او پی ببرد فرق دارد. در توهم شفافیت همواره یک حس دلسردکننده با سخنران همراه است که باعث می‌شود فکر کند دیگران به سرنخ‌هایی پی می‌برند که با استفاده از آن‌ها از حالات روحی‌اش باخبر می‌شوند. سرنخ‌های خارجی مثل این که سخنران از ترس تسلیم شده است، جا زده است، صدایش می‌لرزد و مواردی از این قیبل. سرنخ‌هایی که باعث می‌شود سخنران دائما برای پنهان کردن یا سرکوب نمودن احساسات خود در لحظه در تکاپو باشد.

تاثیر معضل توهم شفافیت در انواع سخنرانی‌ها

بعد از شناخت مفهوم اصلی، این سوال برای اغلب افراد مطرح می‌شود که آیا توهم شفافیت همه ما را به یک اندازه و به یک شکل تحت تاثیر قرار می‌دهد یا نه؟

طبق تحقیقاتی که در آینده‌ای نه چندان دور بعد از مطرح کردن این مفهوم توسط گیلویچ، صوفیسکی و مدوچه صورت گرفت مشخص شد که هیچ گونه تفاوت جنسیتی یا فاکتور سن و سال روی توهم شفافیت و تاثیر آن روی افراد اثر ندارد؛ اگرچه تاثیرگذاری این موضوع با سطح ایمنی بدن افراد می‌تواند ارتباط مستقیم داشته باشد.

آن چه که روی واکنش افراد در شرایط مختلف اثر می‌گذارد در واقع پاسخ‌های حسی فردی آن‌ها نسبت به محرک‌های مختلف است. مثلا افراد حساس‌تری که از نظر عاطفی سریع‌تر تحت تاثیر قرار می‌گیرند پاسخ‌های قوی‌تری را در چنین موقعیت‌هایی بروز می‌دهند.

ارتباط توهم شفافیت با سایر تعصبات شناختی در افراد

به یاد داشته باشید که پدیده توهم شفافیت ارتباط نزدیکی با پدیده‌ی تعصبات شناختی که قبلا در دانشگاه زندگی بررسی شد دارد. در تعصبات شناختی فرد تصور می‌کند که زیر یک نورافکن قرار دارد و تمام حالات خارجی و ظاهری او زیرنظر بیننده قرار دارد.

در بررسی پدیده توهم شفافیت هم فرد آگاهی افراد نسبت به حالات خود خیلی بیش‌تر از آن چه که هست ارزیابی می‌کند؛ با این تفاوت که در وهم شفافیت مقصود حالات داخلی افراد مثل احساسات او نظیر ترس، ناراحتی، هیجان و …می‌باشد.

نمونه‌های توهم شفافیت در صحنه‌ی سخنرانی

برای درک بهتر این پدیده خودتان را در حالات فرضی قرار دهید که روی صحنه سخنرانی قرار دارید و به شدت مستعد پذیرش معضل وهم شفافیت از سوی مخاطبان خود هستید. مثلا:

اگر درباره آمار و ارقام یا هر مورد دیگری در طول سخنرانی دروغ می‌گویید یا از ذکر حقیقت خودداری می‌کنید اما تصور می‌شود همه به نحوی به دروغگویی شما پی برده‌اند. در حالی که هیچ شناختی تا کنون از شما نداشته‌اند!

اگر در حال خوردن یک غذا یا نوشیدن نوشیدنی خاصی هستید که عشق خاصی بدان می‌ورزید یا در مقابل از خوردن آن نفرت دارید فکر می‌کنید سایر افراد حاضر در دور میز بیش از خود شما این حس عشق یا نفرت را احساس می‌کنند!

اگر بابت عدم آمادگی یا عدم آمادگی کافی برای حضور در سخنرانی یا کنفرانس احساس گناه می‌کنید اما باز هم تصور می‌شود دیگران از این حس شما بیش‌تر آگاه هستید و به عدم آمادگی شما خیلی سریع‌تر پی برده‌اند!

اگر بابت عدم دریافت یک مدرک یا هدیه خاص ناامید شده‌اید و ناراحت هستید احساس می‌کنید دوستان یا اطرافیان سریع‌تر از خود شما به این موضوع پی برده‌اند و می‌دانند چه قدر بابت این مسئله ناامید هستید!

اگر برای یک مصاحبه شغلی یا مثلا مطرح کردن درخواست افزایش حقوق عصبی، مضطرب و نگران هستید حس می‌کنید طرف مقابل خیلی زود از حس شما آگاهی پیدا کرده و این موضوع روی دیدگاه رئیس یا فرد مصاحبه‌کننده نسبت به شما اثر منفی می‌گذارد

برای مقالات بیشتر www.daneshgahezendegi.com را دنبال کنید

چنان چه در بخش اول گفته شد سخنرانی و سخنرانان هم چندان معصوم نیستند و پیوسته در معرض گناهانی هستند که اگر مرتکب شوند جبرانشان برای آن‌ها گران تمام می‌شود. البته که سخنرانی صحنه‌ی آزمون و خطای یک سخنران است و تا این اشتباهات رخ ندهند کسی ارائه سخنرانی موفق هرگز به حقیقت نمی‌پیوندند؛ اما در مقابل سخنرانان باتجربه‌تر با بسیاری از این موقعیت‌ها رو به رو شده‌اند و شیرینی و تلخی‌های صحنه را چشیده‌اند. تا جایی که تجربیات آن‌ها در منابع مختلفی به رایگان در اختیار ما قرار گرفته و می‌توانیم از آن‌ها برای بهبود سخنرانی خود استفاده کنیم.

جالب است بدانید که حتی بزرگ‌ترین نطق‌های دنیا هم که اکنون به عنوان معیار یا الگویی برای معرفی و آموزش فن بیان مورد استفاده قرار می‌گیرند خالی از اشتباه نبوده‌اند. مثلا در نطق گتیسبورگ که مشهورترین سخنرانی آبراهام لینکلن است اگرچه توانست دلیل و منطق فعالیت‌های ایالات متحده آمریکا را به وضوح روشن سازد اما زبان بدن او همچنان از دیدگاه برخی از تحلیلگران نقد می‌شود.

در بخش دوم با موارد دیگری آشنا می‌شوید که برای ارائه سخنرانی موفق باید از آن‌ها بر حذر باشید.

7 گناه بزرگ در ارائه سخنرانی موفق که باید از آن‌ها دوری کنید

در قسمت اول خواندید که سخنرانی کردن چه میان جمعیت در سالن سمینار و همایش باشد و چه سخنرانی در محیط آزاد و با جمعیت کوچک‌تر باشد فعالیتی است که به تلاش فیزیکی و تقلای روحانی سخنران نیاز دارد و بنابراین سخنران باید از تنبلی و کاهی در آمادگی پیش از سخنرانی دوری گزیند. به علاوه دانستید که هر فردی با توانایی‌های مشخصی در صحبت کردن زاده می‌شود و این توانایی‌ها از همان سنین کودکی و تحت تاثیر محیط و خانواده رشد می‌یابد. اما این تفکرات درباره فن بیان و توانمندی در صحبت کردن به مرور زمان اعتماد به نفس را از افراد می‌گیرد و کم کم خود واقعی آن‌ها را پشت حس حسادت نسبت به سایر سخنرانان محو می‌کند. پس حسادت هم از فاکتورهای دیگری است که اگر سخنران درگیر آن شود در واقع امکان پیشرفت را از خود دریغ نموده است.

یکی دیگر از اشتباهات نابخشودنی سخنرانان در طول سخنرانی طمع آن‌ها برای جلب نظر مخاطبان با استفاده از هر راهی است که به ذهنشان می‌رسد. مثلا عمده سخنرانان سعی دارند با استفاده از حرکات بدن در سخنرانی نه تنها افراد حواس‌پرت را به سمت خود متمایل سازند بلکه سایر مخاطبان را نیز محو خود کنند؛ اما این ترفند همیشه نتیجه‌ی مثبت و قابل انتظار ما را ندارد و بنابراین باید از آن دوری گزید.

گناه پنجم در ارائه سخنرانی: زیاده‌خواهی و قانع نبودن

زیاده‌خواهی گناه بزرگی است که آن دسته از سخنرانان بی‌توجه به وقت و زمان مرتکب می‌شوند. قبلا بارها و بارها در دانشگاه زندگی درباره لزوم توجه به زمابندی در سخنرانی صحبت کرده‌ایم و گفتیم که وقت‌شناسی سخنران در طول سخنرانی برای مخاطب اهمیت زیادی دارد؛ چون امروزه افراد برای دقیقه به دقیقه زندگی خود برنامه‌ریزی می‌کنند و نباید قربانی بی‌برنامگی سخنران شوند.

بی‌توجهی سخنران به این فاکتور مهم در ارائه سخنرانی موفق باعث می‌شود تا این گفتگوهای آشنا بین مخاطبان حاضر در سخنرانی رد و بدل شود که ساعت چند است؟ سخنرانی تا چه زمانی ادامه دارد؟ می‌توانیم از سالن خارج شویم؟ چه قدر از سخنرانی باقی مانده است؟

سخنران هم وقتی به ساعت نگاه می‌کند متعجب می‌شود و با خود می‌گوید:

• ساعت درست کار می‌کند؟ من هنوز نیمه سخنرانی هستم!
• هنوز به بخش … نرسیده‌ام
• می‌توانم بخشی از زمان استراحت یا پذیرایی در سخنرانی را برای ادامه مطلب و به اتمام رساندن آن بگیرم؟

دقت کنید که بر خلاف تصور شما مخاطبان هرگز سخنرانی را که صحبت‌هایش از زمان معین شده تجاوز کند ستایش نمی‌کنند. بنابراین بلافاصله بعد از این که از زمان مشخص تجاوز کنید همهمه و ناآرامی سالن سخنرانی را فرا می‌گیرد. بهتر است برای پیشگیری از بروز این مشکل از راه‌های کنترل زمان و جلوگیری از اعتراض مخاطبان در سخنرانی استفاده کنید.

گناه ششم در ارائه سخنرانی: خشم سخنران

خشونت یا عصبانیت ناشی از توانایی کنترل خشم سخنران در شرایط بحرانی یا حین مقابله با مشکلات در طول سخنرانی است. این در حالی است که شما به عنوان یک سخنران همواره باید به حفظ آرامش در شرایط سهل و دشوار سخنرانی پایبند بمانید و از خطوط تعیین شده تجاوز نکنید.

البته که در طول سخنرانی عوامل و محرک‌های زیادی وجود دارد که خواه ناخواه آرامش سخنران و به دنبال او مخاطبان را بر هم می‌زند؛ اما همواره باید آرامش خود را حفظ کنید و مانع از این شوید که عوامل زیر شما را برای بروز خشم تحریک کنند:

1. وقتی که دچار اشتباه می‌شوید (مثل اشتباه در تلفظ یک کلمه خاص یا اشتباه در بیان یک مفهوم) روی خطای خود اصرار نکنید. اصرار بر خطا آن را پررنگ‌تر می‌کند. گاهی سخنرانان با این کار سعی دارند حس ترحم و بخشش از مخاطب بخرند یا این که در همان حال از خود و زمین و زمان گلایه می‌کنند؛ اما نمی‌دانند که با این کار تنها خطای خود را بزرگ کرده‌اند
2. وقتی که بخشی از تجهیزات ایراد پیدا می‌کند یا تدارکات برنامه طبق برنامه‌ریزی عمل نمی‌کنند به گله و شکایت از آن‌ها نپردازید تا به این شکل کمبودها در نظر مخاطب جلوه پیدا نکند

گناه هفتم در ارائه سخنرانی: غرور

سخنرانی دچار غرور می‌شود که تصور می‌کند سخنرانی درباره او و دستاوردهای او است؛ نه ابزاری برای افزایش اطلاعات و آگاهی مخاطبان. چنین سخنرانی باید بداند که:

• یک سخنرانی هرگز درباره‌ی او نیست
• قرار نیست در هر جمله‌ی سخنرانی پرانتزی باز شود و داخل آن به ستایش او پرداخته شود
• سخنرانی قرار نیست ابزاری برای خیره کردن مخاطب به خودتان باشد
• اسلایدهای سخنرانی ابزاری دو یا سه بعدی برای نمایش لوگو، دستاوردهای کمپانی و معرفی و تبلیغ اسم و رسم تجاریتان نیست

در همه جای دنیا سخنرانی تعریف مشخصی دارد. طبق تعریف ویکی پدیا سخنرانی یا خطابه به عمل صحبت کردن یک فرد برای گروهی از مردم که مخاطب یا شنونده او هستند، با نیت خاصی مانند آگاهی بخشی، تحت تاثیر قرار دادن یا سرگرم نمودن گفته می‌شود. اگر مفهوم اصلی سخنرانی و اهداف پشت آن را درک کنید متوجه می‌شوید که:

• برای هر سخنرانی قطعا به کسب آمادگی نیاز دارید (تنبلی در سخنرانی)
• به زمانبندی ویژه و توجه به بازه زمانی در طول سخنرانی نیاز دارید (زیاده‌خواهی در سخنرانی)

تا به حال ترفندهای زیادی برای شناخت دروغگوها با استفاده از فن بیان معرفی کردیم اما آیا می‌دانستید خود سخنران یا کسی که در حال نطق است نیز ممکن است گناه‌های بزرگ‌تر و جبران‌ناپذیری مرتکب شود که تمام مهارت‌های او را در ارائه سخنرانی تحت شعاع قرار دهد؟

اشتباهات و پرتگاه‌های زیادی در طول سخنرانی وجود دارد که سخنران با کوچک‌ترین خطایی در لبه‌ی آن‌ها قرار می‌گیرد و هر لحظه امکان سقوط او وجود دارد. مثلا همین کلمات پرکننده از اشتباهات مهلک در سخنرانی هستند که اگر به صورت مکرر توسط مخاطب دیده و شنیده شوند کم کم سطح توجه او را کاهش می‌دهند. اما به جز این موارد برخی از گناهان دیگر هستند که به عنوان یک سخنران باید از آن‌ها دوری کنید مبادا مخاطب از شما روی برگرداند.

آن چه در ادامه می‌خوانید حاصل تجربیات سخنرانان حاذق و کارکشته در امور سخنرانی و فن بیان است که امروز در دانشگاه زندگی گردآوری و در اختیارتان قرار گرفته است.

7 گناه بزرگ در ارائه‌ سخنرانی که باید از آن‌ها دوری کنید

اگر به اشتباهات رایج در سخنرانی فکر کنید احتمالا لیست بلندبالایی تهیه می‌شود که شمارش آن‌ها زمانبر می‌شود؛ اما برخی از اشتباهات مهلک‌تر و سخت‌تر از این هستند که بخواهیم از آن‌ها چشم‌پوشی کنیم:

گناه اول در ارائه سخنرانی: کاهلی و تنبلی سخنران

سخنرانی کردن چه میان جمعیت در سالن سمینار و همایش باشد و چه سخنرانی در محیط آزاد و با جمعیت کوچک‌تر باشد فعالیتی است که به تلاش فیزیکی و تقلای روحانی سخنران نیاز دارد. با این حال هنوز بسیاری از افراد ندانسته پای در مسیر سخنرانی می‌گذارند و بدونکسب آمادگی برای سخنرانی وارد این حیطه‌ی حساس و پرزحمت می‌شوند.

تنبلی و کاهلی مرضی است که گاه به گاه گریبان‌گیر همه‌ی ما می‌شود. برای دوری از آن راه‌های متعددی پیشنهاد می‌شود؛ اما نکات زیر را به صورت اختصاصی برای سخنرانانی پیشنهاد می‌کنیم که به خاطر همین موضوع معمولا در مسیر خود از پیشرفت بازمی‌مانند:

قبل از برگزاری سخنرانی حتما در دوره‌های آموزشی شرکت کرده یا از کتاب‌هایی با این موضوع استفاده کنید

از تجربیات دیگران استفاده کنید. مطالبی که در دانشگاه زندگی و در قالب تحلیل سخنرانی‌ها (مثل فن بیان بیل کلینتون یا نگارش متن سخنرانی به سبک باراک اوباما) منتشر می‌شوند در این زمینه راهنمای خوبی خواهند بود

به جز این موارد، درک این که موفقیت شما در سخنرانی چه تاثیراتی می‌تواند در موفقیت شغلی یا جایگاه شما در محیط کاری داشته باشد بیش از هر چیز دیگری به دوری از کاهلی یا تنبلی در آمادگی برای سخنرانی کمک می‌کند.

گناه دوم در ارائه سخنرانی: حسد

کاراکتر یک سخنران حسود با این تفکر شکل می‌گیرد که هر سخنرانی موفقی قطعا با شانس همراه بوده است یا سخنران آن سخنرانی فردی ماهر و توانمند در نطق و فن بیان زاده شده است!

ارائه سخنرانی کار پر پیچ و خمی است. حتما شما هم هنگام مشاهده یک سخنرانی موفق از دوستان و اطرافیانتان شنیده‌اید که طرف سخنران به دنیا آمده است، خیلی خوش‌شانس است، خیلی راحت می‌تواند مقابل این جمعیت صحبت کند یا این که من هیچ وقت در سخنرانی به پای چنین کسی نمی‌رسم و…

هر فردی با توانایی‌های مشخصی در صحبت کردن زاده می‌شود و این توانایی‌ها از همان سنین کودکی و تحت تاثیر محیط و خانواده رشد می‌یابد. اما این تفکرات درباره فن بیان و توانمندی در صحبت کردن به مرور زمان اعتماد به نفس را از افراد می‌گیرد و کم کم خود واقعی آن‌ها را پشت حس حسادت نسبت به سایر سخنرانان محو می‌کند. چنین افرادی حتی اگر پای در مسیر سخنرانی بگذارند هم موفق نخواهند بود؛ چون:

• به جای این که نمونه اصلی خلاقانه خود را به نمایش بگذارند داستان‌ها و نقل‌قول‌‌ها را از سایر سخنرانان می‌دزدند
• اسلایدهای پاورپوینتی که در سخنرانی به کار می‌برد کپی‌برداری از سایر سخنرانان است
• حالات صورت، ژست‌ها و شیوه ایستادن و صحبت کردن آن‌ها در طول سخنرانی مخاطب را به یاد سخنرانان دیگر می‌اندازد

گناه سوم در ارائه سخنرانی: طمع

یکی دیگر از اشتباهات نابخشودنی سخنرانان در طول سخنرانی طمع آن‌ها برای جلب نظر مخاطبان با استفاده از هر راهی است که به ذهنشان می‌رسد!

عمده سخنرانان سعی دارند با استفاده از حرکات بدن در سخنرانی نه تنها افراد حواس‌پرت را به سمت خود متمایل سازند بلکه سایر مخاطبان را نیز محو خود کنند؛ اما این ترفند همیشه نتیجه‌ی مثبت و قابل انتظار ما را ندارد.

طمع سخنران برای این که تک تک افراد حاضر در سالن به او توجه کنند در بسیاری از مواقع بی‌فایده است؛ چون حداقل یک نفر وجود دارد که به دلایلی مثل خستگی نتواند ثانیه به ثانیه سخنرانی به شما نگاه کند و از شما چشم برندارد.

توصیه می‌کنیم رویکردهای خود را برای ارائه سخنرانی جذاب طوری که مخاطبان انگشت به دهان بمانند تغییر دهید. مثلا به جای استفاده از حرکات تند و تیزی که فقط تعجب مخاطب را برمی‌انگیزد از نمونه‌های عینی استفاده کنید. به عنوان مثال اگر درباره‌ی ساز و کار سوخت در یک خودروی رده متوسط داخلی صحبت می‌کنید می‌توانید ماکت همان قسمت را همراه داشته باشید و در طول سخنرانی با تکیه بر آن توضیحات خود را ارائه دهید.

یکی دیگر از نشانه‌های طمع سخنران زل زدن به مخاطبان است. مثلا سخنران برای این که استانداردهای تماس چشمی در طول سخنرانیرا رعایت کرده باشد چند ده ثانیه به بخش خاصی از سالن و تعدادی از مخاطبان خیره می‌شود. این کار شاید در نگاه اول منطقی و کارآمد به نظر برسد اما در درازمدت مخاطب را معذب می‌کند.

گناه چهارم در ارائه سخنرانی: شکم‌پرستی سخنران

یکی دیگر از رویکردهای تکراری اما مهم و حائز اهمیت بین سخنرانان پیروی از این شعار است: هر چه بیش‌تر بهتر! دقیقا مثل فرد شکم‌پرستی که به کم راضی نمی‌شود!

چنین سخنرانی معتقد است اسلایدهای بیش‌تر، مثال‌های بیش‌تر، اعداد و ارقام بیش‌تر و جزئیات و توضیحات مفصل‌تر همواره به ارائه سخنرانی و بهتر شدن آن کمک می‌کنند. با این حال چنین رویکردی در سخنرانی همیشه جواب نمی‌دهد. چنان چه که قبلا هم گفته‌ایم خیلی از مواقع شما مجبور هستید با مدیریت یک سخنرانی کوتاه تمام مفاهیم و داده‌های خود را به مخاطبان ارائه دهید و در چنین مواقعی چنین رویکردی ابدا جوابگو نیست.به علاوه تحقیقات شناختی نشان داده است که ظرفیت جذب اطلاعات میان افراد بالا نیست و در زمان مشخصی اطلاعات زیادی را نمی‌توان به ذهن تزریق کرد.

یکی از همین خطوط قرمز در سخنرانی شناخت ظرفیت مخاطبان است. اگر شناخت کافی از آن وجود نداشته باشد همین ظرفیت پایین در درک اطلاعات هم بیش‌تر کاهش می‌یابد.

مقالات سخنرانی را کلیک کنید