سخن سبز

لکنت زبان، شلی زبان و یا حذف برخی از کلمات به واسطه‌ی نوک زبانی یا سرزبانی تلفظ کردن از جمله اختلالات گفتاری متداولی هستند که بسیاری از افراد درگیر با آن تقریبا به مشکلات ناشی از آن‌ها کنار آمده‌اند؛ اما یک سخنران تنها کسی است که در موقعیت حرفه‌ای خود نمی‌تواند به سادگی خودش را با این اختلالات تطبیق دهد و با بی‌توجهی به آن‌ها پیشرفت داشته باشد.

از آن جایی که سخنرانی به شدت به قدرت گفتاری شما وابسته بوده طبیعی است اگر با وجود اختلالات گفتاری نخواهید به سراغ این شغل به عنوان حرفه‌ی اصلی خود بروید؛ اما همان طور که بارها گفته‌ایم سخنرانی بخشی از مشاغل، حرفه‌ها و کسب وکارها است و حتی اگر از این کار بیزار باشیم بالاخره موقعیت‌هایی مثل سمینار، دفاع از پایان نامه در دانشگاه یا سخنرانی در جمع کاری پیش می‌آیند که شما را به دام بیندازند. پس حتی اگر گرفتار اختلالات گفتاری و تکلم باشید باز هم باید بتوانید از این مانع بزرگ با موفقیت عبور کنید.

اگر دچار لکنت زبان در سخنرانی هستید و قادر نیستید با سلاست سخن بگویید، اگر دچار مشکل سرزبانی حرف زدن هستید و دائم در طول صحبت کردن برای تلفظ برخی از واژگان ابا دارید و در صورتی که از حذف شدن برخی از کلمات به خاطر اختلالات گفتاری در سخنرانی نگران هستید با ما باشید. در این مطلب با مفهوم اختلالات گفتاری، علت و راه‌های عبور از آن آشنا می‌شوید.

اختلالات گفتاری چیست؟ چرا اختلالات گفتاری و تکلم داریم؟

پیش از این متداول‌ترین اختلالات گفتاری و دلایل آن در فن بیان را مورد بررسی قرار داده‌ایم. از گذشته می‌دانیم که گفتار یا حرف زدن تنها راه شفاهی انسان ها برای برقراری ارتباط است که در دو سطح واجی و آوایی بررسی می شود. سطح آوایی همان سطح مربوط به تلفظ کلمات توسط ما است و در صورتی که این عمل با تولید صداهای واضح همراه نباشد یعنی ما در حرف زدن مشکلاتی داریم.

نقص در شمرده صحبت کردن، جایگزینی صداها، حذف برخی از حروف و صوت‌های عجیب به جای تلفظ صوت اصلی حروف از جمله اختلالات گفتاری هستند که در طول حرف زدن با آن‌ها مواجه می‌شویم. به علاوه می‌دانیم که لهجه فاکتور منحصر به فردی است که باعث تمایز گویش ها در هر منطقه می شود و به سبب فاصه زمانی یا شکافی که ما بین انتخاب کلمات تا ادا آن ها در طول حرف زدن به وجود می آید شاهد اختلالت گفتاری از قبیل جایگزینی، حذف و یا تولید صدا و آواهای تازه هستیم.

این اختلالات با تمرین ممکن است تخفیف داده شوند و به طور چشمگیری کاهش یابند؛ اما به طور کلی حذف نمی‌شوند. بنابراین همه چیز به سخنران و ذکاوت او بستگی دارد که با چه ترفندهایی و به چه صورت کلمات را انتخاب و ارائه دهد تا این که این نواقص حین صحبت کردن پنهان شوند.

در سخنرانی دنبال کلمات پیچیده نباشید

در سخنرانی‌ها کنار هم قرار گرفتن کاراکتر یا کلمات مختلف اجتناب ناپذیر است. برخی از حروف هستند که وجودشان ضروری و در عین حال تلفظشان برای فردی که دچار اختلالات گفتاری است دشوار و پرریسک می‌باشد.

توصیه ما به سخنرانانی که با لکنت زبان، گرفتگی یا نوک زبانی حرف زدن رو به رو هستند گزینش کلمات است. برای این که با وجود اختلالات گفتاری سخنرانی همه فن حریف باشید کلمات را بر اساس حروف داخل آن‌ها انتخاب کنید. مثلا:

1. کلماتی که دو بار حروف حساسی مثل “س”، “ز” یا “ر” در آن‌ها تکرار شده است را با دقت نگاه کنید و چند بار تلفظ نمایید. این کلمات را تا حد امکان با نمونه‌های مشابه جایگزین کنید و یا اگر ملزم به انتخاب آن‌ها هستید ( مثل کلمات مقالات اصلی یا کلمات انگلیسی که باید عینا به کار برده شوند) آن‌ها را چند بار تمرین و تکرار کنید
2. برخی از کلمات خود به خود پیچیده هستند؛ حتی اگر تلفظ آن‌ها شامل حروف حساس نباشد. این کلمات را از دایره لغات خود حذف کنید و با توجه به محدودیت‌های خود جایگزین یا معادل آن‌ را انتخاب نمایید

فرصت استراحت یا مکث را فراهم کنید

مکث در سخنرانی همیشه معجزه‌بخش بوده است؛ خصوصا وقتی صحبت از اختلالات گفتاری در میان باشد.

برای سخنرانانی که با این مشکل مواجه هستند ابزارهای خوبی برای فراهم کردن فرصت استراحت یا مکث وجود دارد. مثلا می‌توانند به محض این که احساس می‌کنند لکنت زبان دست و پا گیر شده است یک فایل صوتی یا تصویری را پخش کنند که محتوای آن با تمام بخش‌های سخنرانی تطابق داشته باشد. حتی با این ترفند می‌توان همزمان با یک تیر دو نشان زد و در ساخت ویدیو یا فایل صوتی طوری عمل کرد که فرصت بحث و مذاکره چندجانبه بین مخاطبان فراهم شده باشد.

هرگز صدای خود را ضبط نکنید

در حالی که همیشه توصیه می‌کنیم برای شناخت عادات بد سخنرانان روی صحنه صدای خود را ضبط یا از خود فیلم بگیرید پیشنهاد می‌کنیم با وجود اختلالات گفتاری هرگز سراغ فیلم یا ضبط صدای خود نروید. این کار در سخنرانانی که با مشکلات متداولی مثل لکنت یا گرفتگی زبان رو به رو هستند تنها باعث تخریب اعتماد به نفس آن‌ها می‌شود و به طور معمول نتیجه مثبتی به دنبال ندارد.

تنها کاربرد ضبط ویدیو یا صوت برای این دسته از سخنرانان رفع نواقص یا مشاهده روند پیشرفت آن‌ها در برطرف کردن نقاط ضعفشان حین سخنرانی است. مثلا حین تمرین پیش از شروع سخنرانی بارها و بارها ویدیو ضبط نمایند تا ببینند چه قدر تمرین کردن بر فصاحت و سلاست تلفظ حروف آن‌ها اثرگذار بوده است.

محتوا بیش از تلفظ حروف به یاد می‌ماند

در جوامع بشری مدرن دیگر تمرکز روی شیوه ارائه نیست؛ بلکه افراد مشتاق یک موضوع خاص بیش‌تر به محتوا اهمیت می‌دهند تا این که بخواهند مشکلات و اختلالات گفتاری و کلامی شما را موشکافی کنند.

به همین جهت توصیه می‌کنیم برای نوشتن متن سخنرانی وقت کافی صرف کنید و به جای متمرکز شدن روی اشتباهات احتمالی هنگام ارائه سخنرانی به عمق مطالبتان توجه نمایید.

آموزش فن بیان را کلیک کنید

تا به حال شنیده‌اید که می‌گویند شرط یادگیری ماندگار تمرین و تکرار است؟ سالیان سال انسان‌ها از تجربه‌ای که با استفاده از حواس شش‌گانه خود به دست می‌آوردند فنون و هنرهای مختلفی را می‌آموختند؛ اما اکنون تمرکز بیش‌تری روی جنبه‌های مختلف یادگیری صورت می‌گیرد و همه چیز از یک تجربه حسی فراتر رفته است. آموزش و یادگیری مهارت‌های مختلف نظیر شنا، موسیقی، نقاشی و ورزش‌های مختلف به تمرین نیاز دارد و در طول این تمرین و تکرار است که تجربه‌ها به دست می‌آیند. سخنرانی هم از این قاعده مستثنی نیست و برای یک ارائه موفق، روش تمرین سخنرانی مهم است.

سخنرانی بر خلاف سایر مهارت‌هایی که به صورت فردی می‌توانیم به سطح توانمندی خود پی ببریم به مخاطبانی نیاز دارد که بتوانند فن بیان و نحوه ارائه سخنرانی توسط ما را ارزیابی کنند. بسیاری از سخنرانان تمرین و تکرار را پیش از شروع سخنرانی بیهوده و غیرضروری می‌دانند؛ اما تمرین سخنرانی رمز بزرگ شدن و برقراری ارتباط بهتر با مخاطبان است. به علاوه برای داشتن سخنرانی مسلط تمرین و تکرار لازم است.

اگر صفر تا صد مراحل سخنرانی را پیش‌بینی کرده‌اید چند ساعت تا چند روز قبل از شروع جلسه با استفاده از روش تمرینی که در ادامه می‌خوانید کاملا ورزیده به استقبال مخاطبانتان بروید.

تسلط بیش‎تر با روش‌های تمرین سخنرانی

پیش از شروع تمرین، ابتدا لازم است بدانیم اصلا چرا باید مطالبی را که یک بار ملکه ذهن شده‌اند و تصور می‌کنیم به خوبی در ذهن ما تثبیت گشتند را با تمرین و تکرار دوباره بازگو کنیم؟

حذف عبارت‌های بیهوده و ادای بهتر کلمات با تمرین

خیلی وقت‌ها متن سخنرانی حاوی جملات و کلماتی است که معمولا هنگام بیان آن‌ها با مشکل تپق زدن در سخنرانی و گرفتگی زبان رو به رو می‌شویم. اصلا خیلی از کلماتی که در متن سخنرانی به کار رفته‌اند هنگام روخوانی آرام و بی‌صدا، به راحتی تلفظ می‌شوند اما وقتی که با صدای بلند آن‌ها را بیان می‌کنیم انگار ساختار کلمه عوض شده و همه چیز برای ما تازه و غریب می‌شود.

تمرین سخنرانی و کسب آمادگی پیش از شروع سخنرانی باعث می‌شود خیلی از این عبارات بیهوده را از متن حذف کنید و در کنار آن کلمات را با صدای بلند، کامل و واضح تلفظ نمایید.

اندازه‌گیری سطح انرژی سخنران با تمرین و تکرار

انرژی سخنران اولین چیزی است که مخاطب بدان توجه می‌کند. سخنرانی که با دلمردگی و خستگی روی صحنه بایستد عاملی می‌شود تا مخاطب بلافاصله از سایر افراد علت را جستجو کند. با صدای بلند سخنرانی کردن و شبیه‌سازی سخنرانی پیش از آغاز رسمی آن کمک می‌کند تا به سطح انرژی خود پی ببریم و آن را در صورت نیاز افزایش دهیم.

محاسبه زمان با تمرین سخنرانی

هر چه قدر که در زمینه فن بیان و سخنرانی باتجربه‌تر می‌شوید بهتر متوجه می‌شوید که برای یک سخنرانی ده‌ دقیقه‌ای چند کاراکتر لازم است، تعداد اسلایدها در سخنرانی چه طور باید باشد و با توجه به مقیاس زمانی سخنرانی سرعت خود را تنظیم کنید.

کاهش استرس با تمرین و تکرار

حتی یک بار تمرین بیش‌تر کمک می‌کند تا آشفتگی و ترس از سخنرانی در سخنران کم‌تر شود.

چه طور برای یک سخنرانی مسلط، تمرین کنیم؟

برای تمرین سخنرانی 60 ساعت وقت بگذارید یا به 60 دقیقه بسنده کنید، تفاوتی ندارد. هر چه قدر که می‌خواهید تمرین کنید قطعا به راهنما زیر نیاز دارید تا از زمانی که برای تمرین اختصاص داده‌اید بیش‌ترین استفاده را برده باشید:

• سخنرانی را دقیقا همان جایی که قرار است سخنرانی کنید تمرین کنید. در صورتی که امکان حضور در مکان را از قبل ندارید بد نیست فضایی مشابه را هماهنگ و همه چیز را شبیه‌سازی کنید
• ایستاده سخنرانی کنید و از نشستن پرهیز کنید. همه چیز در سخنرانی ایستاده شکل می‌گیرد. کم‌تر سخنرانی به صورت نشسته می‌تواند بر متن و مخاطبان خود تسلط داشته باشد
• از آنالیز مخاطبان قبل از سخنرانی غافل نشوید. آنالیز یک نفر بهتر از این است که بدون شناخت قبلی در سخنرانی حضور پیدا کنید
• به پوشش در سخنرانی بی‌توجه نباشید. از قبل برای ظاهر خود برنامه‌ریزی کنید و ببینید با لباسی که قرار است بپوشید تا چه حد احساس راحتی خواهید داشت
• یادداشت‌برداری را فراموش نکنید. وسط سخنرانی برای قاپیدن ایده‌های ناگهانی که به ذهنتان می‌رسد مکث نکنید
• همه چیز را تست کنید. کیفیت صدا، حالت‌ها و زبان بدن که از قبل برنامه‌ریزی کرده بودید، حرکات دست‌ها در سخنرانی و…تمام این عناصر از مقدمه تا نتیجه‌گیری به کارتان می‌آید
• وقت بگیرید. خودتان می‌توانید هنگام سخنرانی وقت یا زمان بگیرید اما بهتر است این کار را به فرد دیگری واگذار کنید. در زمانی که در نظر می‌گیرید وقفه‌های پیش‌بینی شده یا پیش‌بینی نشده را در نظر داشته باشید. اگر کسی زمان می‌گیرد به خوبی می‌تواند زمان گپ و گفت‌های خارج از بحث، خندیدن و مسائل حاشیه‌ای را اندازه‌گیری کرده و از این طریق در زمان‌بندی سخنرانی به شما کمک کند

هنگام تمرین سخنرانی نظر بخواهید!

شاید برای بخش‌های تخصصی، حرفه‌ای و علمی سخنرانی چندان نیازی به نظرسنجی افراد معمولی نباشد اما کل سخنرانی قطعا به یک مخاطب حواس‌جمع و دقیق نیاز دارد که درباره همه چیز از جمله تسلط سخنران بر مطالب نظر بدهد. چنین فردی باید در نظرسنجی‌ها کاملا عادلانه و صادقانه عمل کند و به این طریق کمبودها و ضعف سخنران را هنگام تمرین به او یادآوری نماید.

تمرین کردن در حضور یک یا تعدادی بیش‌تری مخاطب مزایا مختلفی دارد:

1. به شما نشان می‌دهد که ترفندهای شما برای افزودن شوخ‌طبعی و طنز به سخنرانی مفید واقع می‌شود یا احتمالا توسط مخاطبان نادیده گرفته می‌شود
2. آیا شیوه ارائه سخنرانی توسط شما می‌تواند توجه مخاطب را به شما متمایل سازد

قطعا هر نوع بازخورد مخاطبان هنگام تمرین سخنرانی مفید و ستودنی است؛ اما بازخوردهایی مثل “خوب بود”، “سخنرانی کاملی بود” و…چندان دردی از سخنران دوا نمی‌کنند. سخنران برای بهبود فن بیان خود به دیدگاه‌های جزئی‌تری نیاز دارد. لذا با استفاده از سوالات زیر از آن‌ها توضیحات بیش‌تری بخواهید:

1. کدام بخش از سخنرانی من برای شما جذاب‌تر و دوست‌داشتنی‌تر بود؟ چرا؟
2. کدام بخش به بهبود نیاز دارد؟
3. برای بهبود بخش‌های موردنظر شما در دفعات بعدی چه پیشنهاداتی دارید؟

تمرین سخنرانی با استفاده از ضبط صدا

ضبط صدا هنگام تمرین به شما کمک می‌کند تا همزمان ریتم، سرعت سخنرانی و وقفه‌ها را بسنجید. وقتی که صدای خود را هنگام تمرین ضبط کردید باید:

1. ببینید شنیدن کدام یک از جملات به گوش شما خوشایند است و کدام جمله بیهوده و مازاد به نظر می‌رسد
2. به کلمات پرکننده و تکه کلام‌ها در سخنرانی توجه کنید و ببینید به چه اندازه از آن‌ها استفاده می‌کنید
3. توجه کنید که چه مواقعی تپق می‌زنید
4. زمان کل سخنرانی را اندازه‌گیری کنید و بببینید بدون عوامل اضافه سخنرانی چه قدر باید طول می‌کشید. این عوامل قابل حذف کردن هستند؟

تمرین سخنرانی با استفاده از ضبط ویدیو

ویدیو قدرتمندتر از صدا و خیلی کامل‌تر می‌تواند نقاط ضعف و قوت سخنران را نمایان سازد. با بازبینی ویدیوها بعد از تمرین قادر خواهید بود:

1. ببینید زبان بدن و ژست شما در سخنرانی کارآمد بوده است یا نه؟
2. حرکات دست و بدن شما با سرعت ادا کلمات همخوانی دارد؟
3. چه قدر در طول سخنرانی لبخند زده‌اید؟
4. در طول سخنرانی به خاطر استرس یا هر عامل دیگری بی‌قرار هستید و یا احیانا حرکات دیگری در زبان بدن شما مشاهده می‌شود که برای کاربر گیج‌کننده باشد؟
5. تماس چشمی شما چه طور بوده است؟ البته با وجود مخاطبان محدودی که هنگام تمرین سخنرانی وجود دارد برقراری تماس چشمی دشوار است اما حداقل می‌توان حرکات محدود چشم نظیر بالا و پایین رفتن مردکم را زیر نظر داشت.